[TOP 5] Cách xử lý gỗ tươi tự nhiên phổ biến nhất hiện nay

Trong thế giới thiết kế nội thất và thủ công mỹ nghệ, gỗ luôn chiếm một vị trí đặc biệt với vẻ đẹp tự nhiên và độ bền vượt thời gian. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết rằng đằng sau những sản phẩm gỗ tinh xảo là cả một quá trình xử lý kỹ lưỡng, đặc biệt là đối với gỗ tươi. Nếu không được xử lý đúng cách, gỗ tươi có thể nhanh chóng trở thành nỗi thất vọng với hiện tượng cong vênh, nứt nẻ, hay tệ hơn là trở thành "bữa tiệc" cho mối mọt và các loài gây hại khác.

Bạn đã bao giờ mua một món đồ gỗ đẹp mắt nhưng chỉ sau vài tháng sử dụng, nó đã bắt đầu biến dạng hay xuất hiện những vết nứt khó coi? Đó chính là hậu quả của việc không xử lý gỗ tươi đúng cách. Bài viết này, Nhà gỗ Hoàng Phúc sẽ cung cấp cho bạn kiến thức toàn diện về các phương pháp xử lý gỗ tươi hiệu quả, giúp bạn tạo ra những sản phẩm không chỉ đẹp mắt mà còn có độ bền vượt trội.

Tại sao cần xử lý gỗ tươi?

Gỗ tươi - như cái tên đã gợi ý - là gỗ mới được khai thác, còn chứa nhiều độ ẩm và nhựa cây. Chính những yếu tố này khiến gỗ tươi trở nên khó khăn khi sử dụng trực tiếp. Vậy tại sao chúng ta cần phải xử lý gỗ tươi?

Bạn có thể hình dung, gỗ tươi chứa tới 50-60% là nước. Khi nước này bay hơi không đồng đều, gỗ sẽ co ngót không đều dẫn đến hiện tượng cong vênh và nứt nẻ. Đây chính là lý do khiến những bộ bàn ghế đắt tiền của bạn bỗng dưng không còn vừa vặn sau một thời gian sử dụng.

Không chỉ vậy, độ ẩm cao trong gỗ tươi còn tạo môi trường lý tưởng cho nấm mốc phát triển và thu hút các loài mối mọt đến tấn công. Bạn có muốn thức dậy một ngày và phát hiện chiếc tủ yêu thích đang bị "ăn" dần từ bên trong?

Đặc biệt, đối với những sản phẩm mỹ nghệ tinh xảo hoặc những công trình kiến trúc quan trọng, việc sử dụng gỗ chưa qua xử lý có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về cả thẩm mỹ lẫn độ an toàn.

Các phương pháp xử lý gỗ tươi phổ biến

May mắn thay, qua hàng nghìn năm sử dụng gỗ, con người đã phát triển nhiều phương pháp xử lý gỗ tươi hiệu quả. Mỗi phương pháp đều có những ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại gỗ và mục đích sử dụng.

1. Phơi khô tự nhiên

Đây là phương pháp cổ xưa nhất nhưng vẫn được áp dụng rộng rãi đến ngày nay. Phơi khô tự nhiên đơn giản nhưng đòi hỏi sự kiên nhẫn.

Bạn cần cắt gỗ thành các thanh hoặc tấm, sau đó xếp chúng ở nơi khô ráo, thoáng gió, tránh ánh nắng trực tiếp và mưa. Việc xếp gỗ cũng là một nghệ thuật: phải đảm bảo không khí có thể lưu thông giữa các thanh gỗ. Thông thường, người ta sẽ kê những miếng gỗ nhỏ giữa các lớp để tạo khoảng cách.

Thời gian phơi có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm, tùy thuộc vào độ dày của gỗ và điều kiện thời tiết. Nghe có vẻ lâu, nhưng đây là cách để có được những thanh gỗ ổn định nhất. Tôi từng thấy những người thợ mộc lành nghề chỉ sử dụng gỗ đã phơi tự nhiên ít nhất 5 năm cho những tác phẩm đỉnh cao của họ!

2. Ngâm dưới nước

Nghe có vẻ ngược đời khi ngâm gỗ vào nước để khử nước, phải không? Nhưng đó chính là nguyên lý của phương pháp này.

Khi ngâm trong nước, các chất tan như đường và tinh bột trong gỗ sẽ bị hòa tan và loại bỏ. Đây chính là những "thức ăn" mà mối mọt và nấm mốc thèm khát. Sau khi ngâm, gỗ cần được vớt ra và phơi khô kỹ lưỡng.

Ở miền Bắc Việt Nam, nhiều làng nghề truyền thống vẫn áp dụng phương pháp này. Họ ngâm gỗ trong bùn ao, vừa giúp loại bỏ các chất không mong muốn, vừa tạo ra những đặc tính độc đáo cho gỗ, đặc biệt là về màu sắc.

3. Sấy gỗ

Bước vào thời đại công nghiệp, con người đã phát triển những phương pháp hiện đại hơn để xử lý gỗ, và sấy gỗ là một trong những phương pháp hiệu quả nhất.

Với phương pháp sấy, gỗ được đưa vào lò sấy với nhiệt độ và độ ẩm được kiểm soát chặt chẽ. Có nhiều phương pháp sấy khác nhau, từ cơ bản đến phức tạp:

1. Sấy hơi quá nhiệt: Sử dụng nhiệt độ trên 100°C để sấy gỗ nhanh chóng. Phương pháp này hiệu quả nhưng cần cẩn thận để tránh làm gỗ bị nứt do khô quá nhanh.

2. Sấy ngưng tụ ẩm: Phương pháp này sử dụng máy hút ẩm trong môi trường kín để từ từ loại bỏ nước trong gỗ. Đây là phương pháp nhẹ nhàng hơn, phù hợp với những loại gỗ quý hiếm.

3. Sấy cao tần: Sử dụng từ trường của dòng điện xoay chiều tần số cao để làm nóng và khô gỗ từ bên trong. Phương pháp này nhanh và hiệu quả nhưng đòi hỏi trang thiết bị phức tạp.

4. Sấy chân không: Bằng cách giảm áp suất, nước trong gỗ có thể bay hơi ở nhiệt độ thấp hơn, giúp bảo vệ cấu trúc và màu sắc tự nhiên của gỗ.

Sấy gỗ không chỉ giúp làm khô gỗ nhanh hơn mà còn cho phép kiểm soát độ ẩm cuối cùng của gỗ một cách chính xác. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những sản phẩm cần độ ổn định cao như nhạc cụ hay đồ nội thất cao cấp.

4. Tẩm hóa chất

Khi nói đến khả năng bảo vệ gỗ lâu dài, không có phương pháp nào hiệu quả bằng tẩm hóa chất.

Có nhiều loại hóa chất bảo quản gỗ, từ những chất tự nhiên như dầu hạt lanh, dầu tùng đến các hợp chất tổng hợp phức tạp. Tùy vào mục đích sử dụng, bạn có thể chọn loại hóa chất phù hợp.

Phương pháp tẩm cũng đa dạng:

• Ngâm: Gỗ được ngâm trong dung dịch hóa chất trong một thời gian nhất định.

• Phun: Hóa chất được phun lên bề mặt gỗ, phù hợp cho những sản phẩm đã hoàn thiện.

• Tẩm áp lực: Sử dụng áp lực để đưa hóa chất ngấm sâu vào bên trong gỗ, đây là phương pháp hiệu quả nhất.

Tuy hiệu quả, nhưng phương pháp này cũng đặt ra những lo ngại về sức khỏe và môi trường. Một số hóa chất bảo quản gỗ có thể gây hại nếu tiếp xúc trực tiếp. Do đó, khi sử dụng phương pháp này, bạn cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định an toàn và nên chọn những sản phẩm thân thiện với môi trường.

5. Luộc gỗ

Trong kho tàng kinh nghiệm dân gian, luộc gỗ là phương pháp độc đáo được nhiều thợ thủ công ưa chuộng.

Khi luộc, nhiệt độ cao sẽ làm biến đổi cấu trúc phân tử của gỗ, "làm chín" các tom gỗ và loại bỏ bớt nước. Quá trình này cũng giúp tiêu diệt trứng và ấu trùng côn trùng có thể có trong gỗ.

Phương pháp này đặc biệt phổ biến trong làng nghề thủ công mỹ nghệ, nơi các nghệ nhân thường xử lý những mảnh gỗ nhỏ để tạo ra các tác phẩm tinh xảo. Ở một số vùng miền núi phía Bắc, người dân còn luộc gỗ với lá cây rừng để tạo màu tự nhiên cho gỗ.

Sau khi luộc, gỗ cần được phơi khô cẩn thận để đạt được hiệu quả tối ưu. Tuy đơn giản nhưng phương pháp này chỉ phù hợp với gỗ có kích thước nhỏ và số lượng ít.

Lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp

Với nhiều phương pháp xử lý gỗ tươi như vậy, làm sao để chọn được phương pháp phù hợp nhất? Đây là một số yếu tố cần cân nhắc:

Theo loại gỗ

Mỗi loại gỗ có đặc tính riêng và đòi hỏi phương pháp xử lý khác nhau:

• Gỗ cứng (như lim, gụ, hương): Thường đòi hỏi thời gian phơi khô lâu hơn hoặc quy trình sấy nhẹ nhàng hơn để tránh nứt.

• Gỗ mềm (như thông, bạch đàn): Có thể sấy nhanh hơn nhưng cần xử lý chống mối mọt kỹ càng.

• Gỗ quý hiếm: Nên áp dụng các phương pháp nhẹ nhàng như phơi tự nhiên hoặc sấy chân không để bảo tồn đặc tính quý giá.

Theo mục đích sử dụng

• Đồ nội thất: Cần độ ổn định cao, nên sấy gỗ đến độ ẩm 8-12% và xử lý chống mối mọt.

• Đồ ngoại thất: Phải chịu được thời tiết khắc nghiệt, nên tẩm hóa chất chống thấm và chống mục.

• Đồ mỹ nghệ: Cần giữ màu sắc và vân gỗ đẹp, nên chọn phương pháp ít tác động đến thẩm mỹ.

Theo thời gian và điều kiện kinh tế

Nếu bạn có thời gian và không gian, phơi khô tự nhiên là lựa chọn tiết kiệm nhất. Ngược lại, nếu cần gấp, sấy gỗ là giải pháp tối ưu mặc dù chi phí cao hơn.

Những sai lầm thường gặp khi xử lý gỗ tươi

Không chỉ biết cách làm đúng, việc tránh những sai lầm cũng quan trọng không kém. Dưới đây là một số sai lầm phổ biến mà cả những người có kinh nghiệm đôi khi vẫn mắc phải:

• Một sai lầm nghiêm trọng là phơi gỗ dưới ánh nắng trực tiếp. Điều này khiến lớp bề mặt khô quá nhanh trong khi bên trong vẫn ẩm, dẫn đến hiện tượng nứt nẻ. Thay vào đó, hãy phơi gỗ ở nơi thoáng gió, có bóng râm.

• Một số người vì nóng vội nên sấy gỗ ở nhiệt độ quá cao hoặc thời gian quá ngắn. Kết quả là gỗ chỉ khô bề mặt, còn bên trong vẫn ẩm ướt. Điều này không chỉ làm giảm hiệu quả xử lý mà còn có thể gây hại cho gỗ.

Những bí quyết từ thợ mộc lành nghề

Qua nhiều năm làm việc với gỗ, các thợ mộc lành nghề của Nhà gỗ Hoàng Phúc đã đúc kết được nhiều bí quyết quý báu. Đây là một số kinh nghiệm họ chia sẻ:

• Một bí quyết đơn giản nhưng hiệu quả là kiểm tra độ ẩm gỗ trước khi sử dụng. Nếu không có máy đo, bạn có thể dùng phương pháp thủ công: đục một lỗ nhỏ vào gỗ, nếu mùi gỗ còn mạnh và bột gỗ còn ẩm, gỗ chưa khô hoàn toàn.

• Nhiều thợ mộc còn khuyên nên tận dụng điều kiện tự nhiên theo mùa: phơi gỗ vào mùa hanh khô, và tránh mùa mưa ẩm. Ở miền Bắc Việt Nam, nhiều làng nghề truyền thống chỉ đốn và xử lý gỗ vào mùa đông, khi cây rụng lá và nhựa cây ít hoạt động.

Kết luận

Xử lý gỗ tươi là một quá trình đòi hỏi sự kiên nhẫn và kỹ thuật. Mỗi phương pháp - từ phơi khô tự nhiên, ngâm nước, sấy gỗ, tẩm hóa chất đến luộc gỗ - đều có những ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại gỗ và mục đích sử dụng.

Việc lựa chọn phương pháp xử lý phù hợp không chỉ giúp tăng tuổi thọ cho sản phẩm gỗ mà còn đảm bảo sự an toàn và thẩm mỹ. Đó là lý do vì sao những người thợ lành nghề luôn dành thời gian và công sức để xử lý gỗ tươi trước khi bắt tay vào chế tác.

Nếu bạn đang bắt đầu hành trình làm việc với gỗ, đừng vội vàng bỏ qua khâu xử lý. Hãy nhớ rằng, một món đồ gỗ đẹp và bền không chỉ đến từ kỹ thuật chế tác mà còn từ sự chuẩn bị kỹ lưỡng của nguyên liệu. Và nếu bạn không chắc chắn về phương pháp nào phù hợp nhất, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến từ những người có kinh nghiệm hoặc chuyên gia trong lĩnh vực này.

Với những kiến thức và bí quyết đã chia sẻ, hi vọng bạn đã có cái nhìn toàn diện hơn về cách xử lý gỗ tươi và sẵn sàng tạo ra những sản phẩm gỗ bền đẹp theo ý muốn.

>>> Xem thêm: Cách bảo dưỡng nhà gỗ cổ truyền đơn giản, dễ làm